Obecny rok 2021 dla męskiej gałęzi Karmelu terezjańskiego jest łaską świętowania złotego Jubileuszu 50-lecia obecności w naszym regionie Afryki. Mowa tu o regionie Burundi i Rwanda, gdyż z jednej strony Wikariat Regionalny Karmelitów Bosych obejmuje aktualnie te dwa kraje, z drugiej zaś, wizja misji koordynowana przez o. Leonarda w 1971 roku była od początku ukierunkowana na fundację w Burundi i w Rwandzie jednocześnie.
Jubileusz ten przeżywamy jako wydarzenie jednocześnie charyzmatyczne – wdzięczność za specyfikę duchowego dziedzictwa Karmelitów w Kościele oraz eklezjalne – gdzie, hierarchia kościelna i Lud Boży odgrywają wspólnie swoją niezastąpioną rolę.
Centralne obchody Jubileuszu rozpoczęły się w Rwandzie 27 czerwca 2021. To celebracja święceń kapłańskich w Gahunga. Data nawiązuje do wydarzenia posłania i wręczenia krzyżów misyjnych pierwszej grupie jedenastu karmelitów bosych z Polski. Otrzymali je oni z rąk Jego Ekscelencji Jana Wosińskiego – krajowego dyrektora Papieskich Dzieł Misyjnych w Polsce. Miało to miejsce dokładnie 22 czerwca 1971 roku. W Burundi natomiast centralnym wydarzeniem będzie uroczysta profesja pięciu naszych braci podczas Eucharystii celebrowanej w Musongati pod przewodnictwem Jego Ekscelencji Bonawentury Nahimana, biskupa Rutany. W uroczystości weźmie udział Ojciec Prowincjał Piotr Jackowski OCD. Miejsce celebracji jest również nieprzypadkowe. Parafia Musongati (obecnie diecezja Rutana), została nam powierzona od początku swojego istnienia (1974).
Krótko na temat naszej 50-letniej historii. Jego Ekscelencja Joseph Germain Martin (1903-1982), członek zgromadzenia Misjonarzy Afryki pracujący w Burundi w latach 1927-1977 i pierwszy biskup diecezji Bururi (1961-1973), był pierwszym pasterzem, który wyraził żywe zainteresowanie przybyciem karmelitów bosych na misję w Burundi. Biskup André Makarakiza także pragnął osiedlenia się karmelitańskich misjonarzy w Archidiecezji Gitega, jednakże na początku 1971 roku nie było to jeszcze możliwe.
Biskup Joseph Martin przyjmuje o. Leaonarda Kowalówkę (1913-1990) podczas jego pierwszej podróży do Afryki w 1970 roku. Jej celem jest eksploracja terenów misyjnych między Kongo i Burundi. Ojciec Leonard pochodził w Polskiej Prowincji Karmelitów Bosych, która w czasie kapituły prowincjalnej w 1969 roku podjęła decyzję fundacji misyjnej. Był to akt dziękczynienia za przetrwanie Karmelu na terenach Polskich i zaangażowanie w misyjną odnowę Kościoła po soborze Watykańskim II. Ojciec Leonard był koordynatorem grupy pierwszych 11 polskich karmelitańskich misjonarzy, którzy rozpoczęli dzieło misyjne w Burundi. Podczas rozeznawania kierunku misji ojciec Leonard był w kontakcie z dwoma biskupami: Wiktorem Keuppens, biskupem Kamina w Katanga (Kongo) oraz Józefem Martin. Ten ostatni szybko zaproponował konkretne miejsce, którym była parafia Mpinga. Posiadała ona odpowiednią strukturę: prostokątny dom misyjny, drugi dom i kościół konsekrowany w 1969. Parafia na ten czas liczyła już 17 tyś. katolików, a liczba jej mieszkańców wynosiła 57 tyś. Od 1935 roku była to misja prowadzona przez Ojców Białych. Warto zaznaczyć, iż mieściła się w jednym z najuboższych regionów kraju i charakteryzowała się między innymi ogromną potrzebą formacji duchowej wiernych.
Po powrocie do Polski o. Leonard podzielił się doświadczeniem misyjnym i zrelacjonował spotkania z dwoma biskupami różnych krajów (Kongo i Burundi) przedstawiając dwie możliwości. Podjęto decyzję o zaangażowaniu misyjnym w Burundi. Tym razem to Biskup Józef Martin przybył do Polski, aby spotkać się z jedenastoma przyszłymi misjonarzami, którzy zaproponowali swoje uczestnictwo w misji.
Uroczysta Msza św. posłania miała miejsce 22 czerwca 1971 w Poznaniu. Podróż do Burundi wiodła przez Francję, gdzie bracia odbyli podstawowy kurs języka francuskiego, następnie Rzym (spotkanie z Papieżem) i wreszcie Burundi via Entebbe (Uganda). Ekspedycja misyjna dociera na miejsce 1 września 1971.
W roku 1973 karmelitom bosym z Polski powierzono parafię Mpinga, dotychczasowo zarządzaną przez członków zgromadzenia Misjonarzy Afryki (Ojcowie Biali). Karmelici Bosi pracują w Mpinga do roku 1985, kiedy to muszą opuścić kraj z powodów politycznych (antyklerykalne nastawienie ówczesnego rządu). W skład pierwszej grupy jedenastu misjonarzy wchodzili: o. Leonard Kowalówka, o. Teofil Kapusta, o. Kasjan Dezor, o. Jan Kanty Stasiński, o. Klaudiusz Spyrka, o. Edmund Wrzesiński, o. Sylwan Zieliński, o. Kamil Ratajczak, o. Eliasz Trybała, br. Marceli Ślósarczyk, br. Sylwester Szypowski. Większość z nich już odeszła z tego świata, ci zaś którzy żyją są nadal aktywnymi misjonarzami: o. Kamil Ratajczak pracujący z młodymi zakonnikami we wspólnocie w Butare (Rwnada); inni – jak o. Sylwan Zieliński i Jan Kanty Stasiński wspomagają nas będąc w Polsce.
W między czasie historia karmelitów bosych w Burundi i Rwandzie została naznaczona tajemniczym urodzajem. Jak wiadomo, o. Leonard myślał początkowo o jednoczesnej fundacji w obu krajach. Jego wizja nie znalazła jednak poparcia pośród pozostałych misjonarzy i o. Leonard wkrótce powraca do Europy. Bracia pracujący w Mpinga podjęli się fundacji nowej parafii w Musongati, gdzie posługują od 1974 aż do dziś, z przerwą trwającą 6 lat – kiedy to zmuszeni byli udać się do pobliskiej Rwandy (1985-1990).
Urodzajność Karmelu jest chrześcijańską płodnością, która wypływa z Krzyża. W tym przypadku płodnym krzyżem była konieczność wyjazdu z Burundi. Ostatecznie, to dzięki tym właśnie „niesprzyjającym” okolicznościom rodzi się fundacja w Rwandzie ze wspólnotą w Butare (1985), która podejmuje apostolat duchowości i rozpoczyna formację lokalnych powołań. Niemalże w tym samym rytmie rozwoju, który naznacza misję w Burundi (Mpinga – Musongati), po Butare przychodzi czas na Gahunga (1986). To jednak nie wszystko. Po powrocie do Burundi powstaje wspólnota w Bujumbura (1999), a dziewięć lat później Gitega. Z czasem praca duszpasterska na parafii w Musongati i apostolat duchowości maryjnej przynosi piękne owoce w postaci młodych kandydatów do życia we wspólnocie karmelitańskiej, którzy odbywają swoją formację filozoficzną w Bujumbura. Obecnie, codzienny apostolat tej wspólnoty wobec wiernych, to przede wszystkim intensywna posługa w konfesjonale i adoracja eucharystyczna.
2008 rok to narodziny fundacji w Gitega, gdzie aktualnie podejmowany jest apostolat duchowości, formacja aspirantów i postulantów do życia karmelitańskiego oraz ogólna formacja młodzieży akademickiej realizowana poprzez program cyklicznych spotkań.
Szczególną troską naszych wspólnot jest promocja godności osoby ludzkiej, oparta na szacunku wobec tajemnicy jej wnętrza zamieszkałego przez Boga. To właśnie z tej godności wypływa spojrzenie pełne troski wobec każdego oblicza, które odbija w sobie zniekształcone cierpieniem i różnymi formami zła oblicze samego Jezusa. Kontemplujemy Jezusa w ubogich duchowo, moralnie i materialnie.
Po pięćdziesięciu latach obecności w Kościele lokalnym pragniemy postępować naprzód ku większemu dziękczynieniu wobec Pana, zasłuchani w Jego Słowo, którym karmimy się w Kościele.
Antoine Marie Zacharie IGIRUKWAYO, ocd
Wikariusz Regionalny Burundi – Rwanda
